Brabanders betrekken kinderen vaker bij het afscheid

‘Ik merk dat ouders steeds vaker met hun kinderen praten over de dood’, zegt Joy. ‘De moeder van vrienden van me wist bijvoorbeeld al een tijdje dat ze zou komen te overlijden. Mijn vrienden hebben ervoor gekozen hun dochtertje mee te nemen in het proces. Ze hebben haar verteld dat oma binnenkort doodgaat en dus niet meer terugkomt. Het meisje was daar verdrietig om, maar zei ook dingen als: ‘Oma, jij gaat dood, hè? Maar vandaag hebben we een leuke dag!’ Als je met kinderen praat over de dood, geef je ze de kans er op hun manier mee om te gaan. Dat is zó belangrijk. Voor het afscheid zelf, maar ook voor de periode erna.’

Steeds meer Brabanders kiezen voor cremeren in plaats van begraven. Voor ouders van kleine kinderen betekent dat, dat ze een ingewikkeld proces behapbaar moeten uitleggen. ‘Dat is moeilijk’, beaamt Joy. ‘Kinderen denken snel: cremeren is met vuur… Vuur is heet, dus het doet oma pijn. Het is dan belangrijk om een stapje terug te zetten en te vertellen dat mensen geen pijn meer voelen als ze dood zijn. En dat ze zich dus geen zorgen hoeven te maken over oma. Als de kinderen oud genoeg zijn, kun je ook uitleggen wat een crematieoven is: ‘dat is een hele grote oven, die op een speciale plek staat, namelijk in een crematorium. Het is dus anders dan de oven thuis.’

Joy benadrukt dat het belangrijk is om de verschillende stapjes van het afscheid uit te leggen, natuurlijk passend bij (de leeftijd van) het kind. ‘Als we ze niet vertellen wat er allemaal gebeurt, dan maken ze hun eigen beeld. Dat beeld is vaak veel erger dan de werkelijkheid. Kinderen kunnen vaak meer aan dan we denken.’

‘‘Het is ook heel belangrijk om kinderen bij het afscheid zelf te betrekken’, legt Joy uit. ‘Op een manier die bij ze past. Dat zit ‘m vaak in hele kleine dingen. Laatst hebben we bijvoorbeeld afscheid genomen van een oma die heel erg hield van zonnebloemen. Ik heb daarom voor de kleinkinderen allemaal kleurplaten met zonnebloemen uitgeprint. Tijdens de dienst lagen al die kindjes op de grond bij hun oma te kleuren. Zodra een tekening af was, legden ze die bij haar neer. De uitvaart was daardoor niet eng voor die kinderen, maar veel meer een laatste mooie moment met oma. Als me dat lukt, ben ik dankbaar.’ 

Ook jongvolwassenen worden steeds vaker bewust betrokken bij het afscheid. ‘Jongeren hebben vaak andere behoeftes dan volwassenen’, zegt Joy. ‘Ze willen niet per se aanwezig zijn bij de laatste verzorging of een stukje voorlezen tijdens de dienst. In plaats daarvan hebben ze vaak hele creatieve, persoonlijke ideeën. Ik zat laatst bij een gezin waarvan de vader was overleden. Tegen de twee kinderen, allebei tieners, heb ik gezegd: ‘Wat is volgens jullie nou écht papa?’ Nou, dat waren cocktails. Op de dag van het afscheid hebben we dus voor alle gasten cocktails staan maken. Onder begeleiding van een keihard housenummer, want daar hield ‘ie van.’

De manier waarop kinderen worden betrokken bij het afscheid is bepalend voor hun rouwproces. ‘Het afscheid is eigenlijk een mooie laatste herinnering die je samen maakt. Met name bij kinderen is het belangrijk dat die herinnering tastbaar is. Als er de volgende keer bij een feestje cocktails worden geserveerd, denken die twee tieners meteen aan hun papa. En de kleine kinderen met de kleurplaat denken voor altijd aan hun oma als ze een veld vol zonnebloemen zien. Dit soort tastbare herinneringen helpen kinderen hun overleden dierbare mee te nemen in de toekomst.’

Als de kinderen oud genoeg zijn, is het bovendien waardevol om met ze te praten over de uitvaartwensen. ‘Hoe beter de wensen van de overledene bekend zijn, hoe beter we samen een passend afscheid kunnen organiseren’, benadrukt Joy. ‘Dat is ontzettend belangrijk voor de nabestaanden. De laatste mooie herinneringen die ze maken, helpen ze om uiteindelijk door te kunnen. Je hoeft echt niet je hele uitvaart vast te leggen, maar probeer wel aan je kinderen of andere dierbaren door te geven wat voor jou belangrijk is.’  

Dit artikel is ontstaan in samenwerking met Omroep Brabant. Fotografie Joy van Delft: Omroep Brabant/Alice van der Plas.